مراحل حقوقی برای اخذ مجوز فروش کنار خیابان

پدیده‌ی دستفروشی و فروش کنار خیابان در سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین واقعیت‌های اقتصادی شهرهای ایران تبدیل شده است. بسیاری از شهروندان برای تأمین معاش، به فروش کالا در معابر، پیاده‌روها یا کنار خیابان‌ها روی آورده‌اند. اما این فعالیت‌ها بدون مجوز، می‌تواند با برخورد شهرداری، توقیف وسایل یا حتی ارجاع پرونده به مراجع قضایی همراه شود. در این مقاله، به زبان ساده توضیح می‌دهیم که چگونه می‌توان به‌صورت قانونی و با مجوز رسمی از شهرداری فعالیت کرد تا نه دچار دردسر شویم و نه نگران جمع‌آوری بساط خود باشیم. اگر شما یا اطرافیانتان در این مسیر هستید، دریافت مشاوره حقوقی کسب‌وکارهای شهری از مشاورتل می‌تواند بهترین نقطه شروع باشد.

فهرست مطالب

• آیا فروش کنار خیابان غیرقانونی است؟
• مرجع صدور مجوز فروش کنار خیابان
•  مراحل حقوقی دریافت مجوز فروش کنار خیابان
•  مدارک مورد نیاز برای اخذ مجوز
• قوانین مرتبط با دستفروشی و فروش کنار خیابان
•  مزایای دریافت مجوز رسمی از شهرداری
• اگر شهرداری مجوز ندهد چه باید کرد؟
• جمع‌بندی

آیا فروش کنار خیابان غیرقانونی است؟

در نگاه اول، فروش کنار خیابان بدون مجوز نوعی تخلف شهری محسوب می‌شود. طبق ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها، سد معبر یعنی اشغال معابر عمومی و پیاده‌روها برای کسب یا فروش کالا بدون مجوز. این کار اگرچه جرم کیفری نیست، اما «تخلف اداری و شهری» است و مأموران شهرداری حق جمع‌آوری دارند.

با این حال، اگر فرد دارای مجوز فعالیت موقت یا دائم از شهرداری باشد، عمل او کاملاً قانونی است. بسیاری از شهرداری‌ها، مخصوصاً در شهرهای بزرگ مانند تهران، مشهد و شیراز، واحدهایی به نام کمیته ساماندهی مشاغل سیار و بی‌کانون تشکیل داده‌اند تا دستفروشان بتوانند با نظم، امنیت و مجوز مشخص در مناطق تعیین‌شده فعالیت کنند.

بنابراین، تفاوت اصلی بین فعالیت قانونی و غیرقانونی، داشتن یا نداشتن مجوز رسمی از شهرداری است.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

مرجع صدور مجوز فروش کنار خیابان

مرجع اصلی برای صدور مجوز فعالیت دستفروشان، شهرداری منطقه مربوطه است. هر منطقه دارای واحدی با عنوان واحد ساماندهی دستفروشان و مشاغل سیار است که زیر نظر معاونت خدمات شهری فعالیت می‌کند.

اما علاوه بر شهرداری، چند نهاد دیگر نیز در فرآیند صدور مجوز نقش دارند:

• پلیس اماکن عمومی ناجا: بررسی امنیتی محل فعالیت و تأیید نداشتن سابقه سوءرفتار.
• اتحادیه صنف مرتبط: در صورتی که فروشنده کالای تخصصی مثل مواد غذایی، صنایع دستی، یا پوشاک می‌فروشد، باید از صنف مربوطه نیز تأییدیه بگیرد.
• وزارت بهداشت یا شبکه بهداشت منطقه‌ای: برای فعالیت‌های مرتبط با خوراکی یا مواد مصرفی انسانی.

این همکاری چندنهادی تضمین می‌کند که فروش کنار خیابان هم قانونی باشد و هم در چارچوب بهداشت، نظم و امنیت شهری صورت گیرد.

 مراحل حقوقی دریافت مجوز فروش کنار خیابان

برای دریافت مجوز رسمی، فروشندگان باید چند مرحله مشخص را طی کنند:

مرحله اول: مراجعه به شهرداری منطقه

در گام نخست، باید به واحد ساماندهی دستفروشان در شهرداری منطقه محل فعالیت مراجعه کنید. معمولاً این بخش در معاونت خدمات شهری قرار دارد.

مرحله دوم: تکمیل فرم درخواست و ارائه مدارک

در این مرحله، فرم‌های مخصوص تکمیل می‌شود و متقاضی مدارک هویتی و شناسایی خود را ارائه می‌دهد.

مرحله سوم: بررسی محل فعالیت

شهرداری با همکاری پلیس اماکن عمومی، محل پیشنهادی را از نظر نظم شهری، امنیت و ترافیک بررسی می‌کند. اگر محل مناسب باشد، در فهرست مکان‌های مجاز قرار می‌گیرد.

مرحله چهارم: صدور مجوز موقت یا دائم

پس از تأیید محل، مجوز فعالیت صادر می‌شود. برخی مجوزها موقت (مثلاً شش‌ماهه یا یک‌ساله) هستند تا شهرداری بتواند شرایط را پایش کند. برخی دیگر دائم هستند و به‌صورت سالانه تمدید می‌شوند.

مرحله پنجم: پرداخت عوارض و امضای تعهدنامه

دستفروش موظف است عوارض تعیین‌شده را پرداخت کند و تعهدنامه رعایت نظم، نظافت و ساعات فعالیت را امضا کند.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

 مدارک مورد نیاز برای اخذ مجوز

برای دریافت مجوز فروش کنار خیابان، ارائه مدارک زیر ضروری است:

• اصل و کپی کارت ملی و شناسنامه
• گواهی عدم سوءپیشینه کیفری
• عکس پرسنلی جدید
• گواهی سلامت از مراکز بهداشت (در صورت فروش مواد خوراکی)
• آدرس و معرفی محل فعالیت پیشنهادی
• فرم درخواست رسمی شهرداری منطقه

در برخی شهرها، ثبت اطلاعات در سامانه‌های آنلاین شهرداری (مانند سامانه ساماندهی دستفروشان تهران) الزامی است.

قوانین مرتبط با دستفروشی و فروش کنار خیابان

قانونگذار تلاش کرده است میان حقوق عمومی شهروندان و حق اشتغال افراد کم‌درآمد تعادل ایجاد کند.
بر اساس تبصره ۱ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها، شهرداری موظف است از سد معبر جلوگیری کند، اما در عین حال باید امکان کسب روزی مشروع را برای اقشار آسیب‌پذیر فراهم آورد.

از منظر کیفری، اگر دستفروش بدون مجوز اقدام به سد معبر کند، مأموران می‌توانند وسایل او را جمع‌آوری کرده و به انبار اموال شهرداری منتقل کنند. در برخی موارد، متخلف ممکن است با جریمه نقدی یا ارجاع به کمیسیون ماده ۱۰۰ شهرداری مواجه شود.

اما اگر فرد دارای مجوز رسمی باشد، هیچ مرجع قانونی حق توقیف وسایل یا ممانعت از فعالیت او را ندارد.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

 مزایای دریافت مجوز رسمی از شهرداری

دریافت مجوز قانونی نه‌تنها به معنای «آرامش شغلی» است، بلکه مزایای متعددی دارد:

• امنیت شغلی و جلوگیری از جمع‌آوری یا توقیف وسایل
• دسترسی به حمایت‌های بیمه‌ای و اجتماعی (در طرح‌های حمایتی شهرداری‌ها)
• افزایش اعتبار اجتماعی و امکان شرکت در بازارچه‌های رسمی
• امکان همکاری در طرح‌های فروش شهری یا مناسبتی (مثل نمایشگاه بهاره)
• محیط فعالیت امن‌تر و منظم‌تر برای خریداران

اگر شهرداری مجوز ندهد چه باید کرد؟

در مواردی، ممکن است شهرداری به دلایل مختلف (مثل محدودیت فضا یا شرایط ترافیکی) با درخواست مجوز مخالفت کند.
در این صورت، متقاضی می‌تواند از راه‌های زیر اقدام کند:

1. اعتراض به تصمیم شهرداری از طریق کمیسیون ماده ۷۷ شهرداری
   این کمیسیون برای رسیدگی به اختلافات بین مردم و شهرداری تشکیل شده است.
2. طرح شکایت در دیوان عدالت اداری
   اگر رد مجوز برخلاف قانون یا بدون دلیل موجه باشد، می‌توان در دیوان عدالت اداری شکایت کرد تا تصمیم شهرداری لغو شود.
3. استفاده از مشاوره حقوقی
   کارشناسان مشاورتل می‌توانند کمک کنند تا متن اعتراض یا شکایت به شکل حقوقی و مستدل تنظیم شود و روند اداری کوتاه‌تر گردد.

جمع‌بندی

فروش کنار خیابان در صورتی که با مجوز قانونی انجام شود، تخلف یا جرم محسوب نمی‌شود؛ بلکه شکلی از اشتغال‌زایی شهری است که هم به نفع مردم است و هم به نظم و اقتصاد شهر کمک می‌کند.
شهرداری‌ها در سراسر کشور موظف‌اند شرایطی فراهم کنند تا دستفروشان بتوانند با حفظ کرامت انسانی، فعالیت خود را در چارچوب قانون انجام دهند. اگر قصد فعالیت قانونی دارید، دریافت مشاوره حقوقی از کارشناسان مشاورتل به شما کمک می‌کند مسیر دریافت مجوز را سریع‌تر، مطمئن‌تر و بدون ریسک طی کنید. هدف قانون، حذف دستفروشان نیست؛ بلکه ایجاد نظم، امنیت و عدالت شهری برای همه است.