منظور از طرح تحقیقات مقدماتی نسبت به اتهام چیست؟ راهنمای حقوقی کامل (1404)

تحقیقات مقدماتی یکی از مراحل کلیدی در فرآیند کیفری ایران است که برای بررسی صحت و سقم اتهام مطرح‌شده علیه متهم انجام می‌شود. طبق ماده 79 قانون آیین دادرسی کیفری (مصوب 1392 و اصلاحات تا 1404)، تحقیقات مقدماتی به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که توسط دادسرا یا بازپرس برای کشف حقیقت، جمع‌آوری ادله و تعیین وضعیت اتهام صورت می‌گیرد. این مرحله پیش از صدور کیفرخواست یا ارجاع پرونده به دادگاه انجام می‌شود و نقش مهمی در حفظ حقوق متهم و شاکی دارد. در سال 1404، با افزایش پرونده‌های کیفری (بیش از 10 میلیون پرونده طبق آمار قوه قضائیه)، تحقیقات مقدماتی به‌عنوان فیلتر اولیه برای جلوگیری از محاکمات غیرضروری اهمیت بیشتری یافته است. این مقاله با زبانی حقوقی اما قابل فهم، به بررسی منظور از طرح تحقیقات مقدماتی نسبت به اتهام، مراحل، وظایف دادسرا، آثار حقوقی، رویه قضایی، نمونه قرار و نکات حقوقی می‌پردازد. اگر شاکی یا متهم در پرونده کیفری هستید، این راهنما به شما کمک می‌کند تا فرآیند را بهتر درک کنید. برای مشاوره حقوقی، با مشاورتل تماس بگیرید.

فهرست مطالب

• تحقیقات مقدماتی چیست؟
• مراحل تحقیقات مقدماتی
• وظایف دادسرا در تحقیقات مقدماتی
• آثار حقوقی تحقیقات مقدماتی
• نمونه متن قرار جلب به دادرسی
• رویه قضایی تحقیقات مقدماتی (1404)
• مشکلات رایج و راه‌حل‌ها
• نکات حقوقی برای شاکیان و متهمان
• نتیجه‌گیری

تحقیقات مقدماتی چیست؟

طبق ماده 79 قانون آیین دادرسی کیفری: "تحقیقات مقدماتی مجموعه اقداماتی است که برای کشف جرم، حفظ آثار و ادله جرم، شناسایی متهم و جلوگیری از فرار یا مخفی شدن او، توسط بازپرس یا سایر مقامات قضایی صالح انجام می‌شود."

تحقیقات مقدماتی نسبت به اتهام به معنای بررسی اولیه اتهام مطرح‌شده (مثل سرقت، کلاهبرداری یا ضرب و جرح) است تا مشخص شود آیا دلایل کافی برای محاکمه متهم وجود دارد یا خیر. این مرحله در دادسرا (تحت نظارت دادستان یا بازپرس) انجام می‌شود و هدف آن:

• کشف حقیقت (محرز شدن جرم).
• جمع‌آوری ادله (شواهد، شهادت، اسناد).
• شناسایی متهم و جلوگیری از فرار.
• حفظ حقوق شاکی و متهم.

تحقیقات مقدماتی در جرایم سبک (مانند توهین) سریع‌تر و در جرایم سنگین (مانند قتل) پیچیده‌تر است.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

مراحل تحقیقات مقدماتی

تحقیقات مقدماتی شامل مراحل زیر است:

1. ثبت شکایت:شاکی شکواییه را در دادسرا یا سامانه ثنا ثبت می‌کند (ماده 68).
2. ارجاع به بازپرس:دادستان پرونده را به بازپرس یا دادیار ارجاع می‌دهد (ماده 80).
3. جمع‌آوری ادله:
   • استماع اظهارات شاکی و متهم.
   • جمع‌آوری شواهد (مثل فیلم دوربین، گزارش پزشکی قانونی).
   • احضار شهود و مطلعان (ماده 203).
   • بازرسی محل جرم یا تفتیش (ماده 137).
4. تحقیقات پلیسی:پلیس یا ضابطان قضایی (مثل پلیس آگاهی) تحت نظارت بازپرس تحقیق می‌کنند (ماده 28).
5. صدور قرار:بازپرس یکی از قرارهای زیر را صادر می‌کند (ماده 269):
   • قرار منع تعقیب:اگر اتهام بی‌اساس باشد.
   • قرار موقوفی تعقیب:اگر جرم مشمول مرور زمان یا عفو شود.
   • قرار جلب به دادرسی:اگر ادله برای محاکمه کافی باشد.
6. صدور کیفرخواست:دادستان کیفرخواست را تنظیم و پرونده را به دادگاه ارسال می‌کند (ماده 264).

مدت زمان: 1 تا 6 ماه، بسته به نوع جرم و پیچیدگی پرونده.

وظایف دادسرا در تحقیقات مقدماتی

دادسرا (شامل دادستان، بازپرس و دادیار) وظایف زیر را دارد:

• بررسی شکایت: صحت و سقم اتهام را بررسی می‌کند.
• جمع‌آوری ادله: شواهد و مدارک را از شاکی، متهم و شاهدان جمع‌آوری می‌کند.
• حفظ حقوق متهم: تفهیم اتهام (ماده 192) و دادن فرصت دفاع (ماده 406).
• جلوگیری از فرار متهم: صدور قرار تأمین کیفری (مثل بازداشت موقت یا وثیقه، ماده 217).
• ارسال به دادگاه: در صورت کافی بودن ادله، پرونده را با کیفرخواست به دادگاه می‌فرستد.

آثار حقوقی تحقیقات مقدماتی

• تعیین وضعیت اتهام: مشخص می‌شود اتهام وارد است یا خیر.
• حفظ حقوق طرفین: متهم حق دفاع و شاکی حق پیگیری دارد.
• جلوگیری از محاکمه بی‌اساس: قرار منع تعقیب از اطاله دادرسی جلوگیری می‌کند.
• ارجاع به دادگاه: اگر ادله کافی باشد، پرونده برای محاکمه ارجاع می‌شود.
  

  برای دریافت مشاوره فوری، شماره موبایل خود را وارد نمایید.

  ثبت درخواست مشاوره

نمونه متن قرار جلب به دادرسی

قرار جلب به دادرسی شماره پرونده: [شماره] به: دادسرای عمومی و انقلاب [شهر]

با توجه به شکایت آقای/خانم [نام شاکی] علیه آقای/خانم [نام متهم] به اتهام [جرم، مثل سرقت]، پس از بررسی شواهد (فیلم دوربین، شهادت شاهدان) و استماع اظهارات طرفین، ادله کافی برای احراز جرم موجود است. لذا طبق ماده 269 قانون آیین دادرسی کیفری، قرار جلب به دادرسی صادر و پرونده جهت صدور کیفرخواست به دادستان ارجاع می‌شود.

بازپرس شعبه [شماره]: [نام بازپرس]، [تاریخ]

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

رویه قضایی تحقیقات مقدماتی (1404)

در سال 1404، دادسراهای ایران در 85% پرونده‌های کیفری، تحقیقات مقدماتی را با دقت انجام می‌دهند و در 60% موارد با شواهد قوی، قرار جلب به دادرسی صادر می‌کنند. رأی وحدت رویه شماره 823 (1402) دیوان عالی تأکید دارد که نقض حقوق متهم در تحقیقات (مثل عدم تفهیم اتهام) می‌تواند رأی را باطل کند.

مثال: در پرونده‌ای در تبریز (1403)، بازپرس با استناد به فیلم دوربین و شهادت، اتهام ضرب و جرح را تأیید کرد و پرونده به دادگاه کیفری ارجاع شد.

مشکلات رایج و راه‌حل‌ها

• عدم دسترسی به ادله:
  • مشکل: شاکی مدارک کافی ندارد.
  • راه‌حل: از دادسرا درخواست تحقیق پلیسی یا کارشناسی کنید.
• نقض حقوق متهم:
  • مشکل: تفهیم اتهام یا فرصت دفاع داده نشده.
  • راه‌حل: وکیل بگیرید و اعتراض کنید (ماده 426).
• تأخیر در تحقیقات:
  • مشکل: تحقیقات طولانی می‌شود.
  • راه‌حل: لایحه تسریع ارائه دهید.
• قرار منع تعقیب نادرست:
  • مشکل: اتهام بی‌اساس رد می‌شود.
  • راه‌حل: اعتراض به قرار در مهلت 10 روز (ماده 271).

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

نکات حقوقی برای شاکیان و متهمان

• شاکیان:
• شواهد قوی (مثل فیلم، شهادت) جمع کنید.
• شکواییه دقیق تنظیم کنید (مشخصات متهم، شرح جرم).
• از وکیل برای پیگیری سریع‌تر کمک بگیرید.
• متهمان:
• از حق دفاع استفاده کنید (ماده 406).
• وکیل بگیرید تا نقض حقوق (مثل بازداشت غیرقانونی) را رصد کند.
• شواهد رد اتهام (مثل مدارک عدم حضور) ارائه دهید.
• مشاوره حقوقی: با وکیل کیفری مشورت کنید تا فرآیند را حرفه‌ای پیش ببرید.
  

  برای دریافت مشاوره فوری، شماره موبایل خود را وارد نمایید.

  ثبت درخواست مشاوره

نتیجه‌گیری

تحقیقات مقدماتی نسبت به اتهام طبق ماده 79 قانون آیین دادرسی کیفری، مرحله‌ای حیاتی برای کشف حقیقت و تعیین وضعیت اتهام است. این فرآیند در دادسرا با جمع‌آوری ادله، استماع اظهارات و صدور قرار انجام می‌شود و می‌تواند منجر به ارجاع پرونده به دادگاه یا مختومه شدن آن شود. در سال 1404، با افزایش پرونده‌های کیفری، دقت در تحقیقات مقدماتی برای حفظ حقوق طرفین ضروری است. برای موفقیت، شواهد قوی جمع کنید و از وکیل متخصص کمک بگیرید. برای مشاوره حقوقی، با مشاورتل تماس بگیرید وکلای ما پرونده شما را حرفه‌ای پیگیری می‌کنند.