چک وعده دار چیست و نحوه اجرا گذاشتن آن در قانون جدید چک

چک به عنوان یکی از اسناد تجاری پرکاربرد در معاملات روزمره، نقش مهمی در تسهیل مبادلات مالی ایفا می‌کند و قانون‌گذار آن را ابزاری برای پرداخت فوری در نظر گرفته است. با این حال، چک وعده‌دار که در آن تاریخ صدور با تاریخ سررسید متفاوت است، در عرف تجاری ایران بسیار رایج شده و اغلب برای تضمین تعهدات آینده استفاده می‌شود. اجرای قانون جدید چک مصوب 1397 و اصلاحات تا سال 1404، تغییرات اساسی در نحوه صدور، ثبت و پیگیری این نوع چک‌ها ایجاد کرده است. اگر قصد صدور یا دریافت چک وعده‌دار دارید، دریافت مشاوره حقوقی پیش از هر اقدامی ضروری است تا از حقوق خود حفاظت کنید و از مشکلات احتمالی جلوگیری نمایید.

فهرست مطالب

• مفهوم چک وعده‌دار چیست؟
• وضعیت چک وعده‌دار در قانون تجارت و قانون جدید چک
• چک وعده‌دار کیفری است یا حقوقی؟
• رأی وحدت رویه در خصوص چک وعده‌دار
• چک وعده‌دار در سامانه صیادی و قانون جدید چک
• نحوه اجرا گذاشتن چک وعده‌دار در قانون جدید چک
• نمونه چک وعده‌دار و نکات مهم هنگام صدور
• اهمیت دریافت مشاوره حقوقی در دعاوی چک وعده‌دار
• جمع‌بندی

مفهوم چک وعده‌دار چیست؟

چک وعده‌دار سندی است که در آن تاریخ صدور چک با تاریخ واقعی پرداخت تفاوت دارد و معمولاً برای تضمین پرداخت در آینده صادر می‌شود. طبق ماده 310 قانون تجارت، چک باید در همان روزی که نوشته شده پرداخت شود، اما در عمل، بسیاری از چک‌ها با تاریخ آینده صادر می‌گردند تا به عنوان ضمانت در معاملات عمل کنند. این نوع چک با چک نقدی که باید فوراً پرداخت شود و چک تضمینی که بانک ضمانت پرداخت آن را بر عهده دارد، تفاوت اساسی دارد. چک نقدی بر پایه پرداخت آنی استوار است، در حالی که چک تضمینی توسط بانک صادر شده و ریسک عدم پرداخت ندارد. چک وعده‌دار اما در عرف تجاری ایران به دلیل کمبود نقدینگی و نیاز به اعتبار زمانی، بیش از 70 درصد چک‌های در گردش را تشکیل می‌دهد، هرچند این امر با اصل قانونی چک در تضاد است و پیامدهایی مانند کاهش اعتبار سند و افزایش دعاوی حقوقی را به دنبال دارد.

وضعیت چک وعده‌دار در قانون تجارت و قانون جدید چک

قانون تجارت در ماده 310 چک را سند پرداخت نقدی تعریف کرده و هرگونه تأخیر در تاریخ را خارج از ماهیت اصلی آن می‌داند. با اجرای قانون جدید چک، این وضعیت تغییر نکرده اما مقررات اجرایی سخت‌گیرانه‌تر شده است. طبق قانون جدید، چک وعده‌دار همچنان قابل برگشت است، اما صادرکننده آن از مسئولیت کیفری معاف می‌شود مگر در موارد خاص. مسئولیت صادرکننده در چک وعده‌دار بیشتر حقوقی است و دارنده می‌تواند از طریق اجرای ثبت یا دادگاه وجه آن را مطالبه کند. در چک نقدی، مسئولیت کیفری و مدنی همزمان وجود دارد، اما در چک وعده‌دار، تمرکز بر جنبه مدنی است تا از سوءاستفاده کیفری جلوگیری شود.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

چک وعده‌دار کیفری است یا حقوقی؟

یکی از سؤالات رایج در خصوص چک وعده‌دار، جنبه کیفری یا حقوقی بودن آن است. طبق ماده 13 قانون صدور چک، جرم صدور چک بلامحل تنها در صورتی محقق می‌شود که چک در تاریخ مندرج پرداخت نشود و این تاریخ همان تاریخ واقعی تعهد باشد. چک وعده‌دار به دلیل تفاوت تاریخ صدور و سررسید، فاقد وصف کیفری است مگر اینکه دارنده بتواند ثابت کند چک در تاریخ صدور برای پرداخت فوری بوده است. این موضوع در آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور نیز تأیید شده و دادسراها معمولاً شکایت کیفری چک وعده‌دار را رد می‌کنند. در نتیجه، دعاوی مربوط به این چک‌ها به شوراهای حل اختلاف یا دادگاه‌های حقوقی ارجاع می‌شود.

رأی وحدت رویه در خصوص چک وعده‌دار

رأی وحدت رویه شماره 536 دیوان عالی کشور یکی از مهم‌ترین اسناد قضایی در خصوص چک وعده‌دار است. این رأی که در سال 1368 صادر شد، تصریح می‌کند که اگر چک با تاریخ مؤخر صادر شود و این امر در عرف معامله مشخص باشد، جرم صدور چک بلامحل محقق نمی‌شود. طبق این رأی، چک وعده‌دار از شمول ماده 7 قانون چک سابق خارج است و تنها جنبه حقوقی دارد. این تصمیم در پرونده‌های دادسراها تأثیر مستقیم گذاشته و بسیاری از شکایت‌های کیفری را به دعاوی مدنی تبدیل کرده است. در عمل، دادسراها با استناد به این رأی، قرار منع تعقیب صادر می‌کنند و دارنده چک را به مسیر حقوقی هدایت می‌نمایند.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

چک وعده‌دار در سامانه صیادی و قانون جدید چک

قانون جدید چک با ایجاد سامانه صیاد، صدور چک وعده‌دار را تحت نظارت قرار داده است. در این سامانه، چک صیادی مدت‌دار باید با ثبت دقیق تاریخ صدور، سررسید و اطلاعات طرفین صادر شود. چک سنتی وعده‌دار که بدون ثبت در سامانه باشد، فاقد اعتبار اجرایی کامل است و دارنده نمی‌تواند از مزایای قانون جدید مانند مسدودی حساب بهره‌مند شود. چک صیادی مدت‌دار با فرم بنفش رنگ و کد منحصر به فرد، امکان استعلام آنلاین را فراهم می‌کند و بانک‌ها تنها چک‌های ثبت‌شده را پردازش می‌نمایند. این تغییرات اعتبار چک وعده‌دار را افزایش داده اما صدور آن را پیچیده‌تر کرده است.

نحوه اجرا گذاشتن چک وعده‌دار در قانون جدید چک

اجرای چک وعده‌دار در قانون جدید چک از طریق دو مسیر اصلی امکان‌پذیر است. ابتدا دارنده باید چک را در سامانه صیاد ثبت و تأیید کند، سپس گواهی عدم پرداخت از بانک بگیرد. برای چک ثبت‌شده، می‌توان مستقیماً به اجرای ثبت اسناد مراجعه کرد و درخواست صدور اجراییه نمود. این فرآیند سریع‌تر است و ظرف 15 روز اجراییه صادر می‌شود. در چک ثبت‌نشده، باید از طریق دادگاه حقوقی اقدام کرد که زمان‌برتر است. مدارک لازم شامل اصل چک، گواهی عدم پرداخت و استعلام سامانه صیاد است. الزامات زمانی نیز مهم است؛ دارنده باید ظرف 6 ماه از تاریخ سررسید گواهی عدم پرداخت بگیرد و ظرف 6 ماه دیگر اجراییه درخواست کند.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

نمونه چک وعده‌دار و نکات مهم هنگام صدور

چک وعده‌دار در فرم صیادی باید تاریخ صدور و سررسید را به طور دقیق درج کند و صادرکننده آن را در سامانه ثبت نماید. امضای صادرکننده و پشت‌نویسی دارنده ضروری است و عدم ثبت اطلاعات منجر به عدم پذیرش بانک می‌شود. هنگام صدور، توصیه می‌شود تاریخ سررسید منطقی باشد و تعهد مکتوب جداگانه تنظیم شود تا در صورت اختلاف، اثبات وعده‌دار بودن آسان‌تر گردد.

اهمیت دریافت مشاوره حقوقی در دعاوی چک وعده‌دار

دعاوی چک وعده‌دار اغلب با اختلاف در اثبات وعده‌دار بودن یا نبودن همراه است و نیاز به آگاهی از آرای وحدت رویه و رویه قضایی دارد. مشاوره حقوقی در تنظیم چک، ثبت در سامانه، وصول وجه و دفاع در برابر شکایت‌ها نقش کلیدی ایفا می‌کند و از خسارات مالی جلوگیری می‌نماید.

جمع‌بندی

چک وعده‌دار به عنوان یکی از شایع‌ترین انواع چک در معاملات ایران، طبق قانون جدید چک فاقد وصف کیفری است و تنها از مسیر حقوقی قابل مطالبه می‌باشد. ثبت در سامانه صیاد، رعایت الزامات زمانی و آگاهی از رأی وحدت رویه 536 برای موفقیت در وصول وجه ضروری است. پیش از صدور یا دریافت چنین چکی، دریافت مشاوره حقوقی بهترین راه برای حفاظت از حقوق است. کاربران می‌توانند از خدمات مشاورتل برای دریافت مشاوره فوری تلفنی و آنلاین در زمینه چک استفاده کنند.