تهیه جهیزیه به عهده کیست؟ بررسی از دیدگاه اسلام و قانون مدنی ایران (1404)

در فرهنگ ایرانی، جهیزیه بخشی جدایی‌ناپذیر از مراسم ازدواج است که اغلب با سؤالاتی مانند "تهیه جهیزیه به عهده کیست؟" همراه می‌شود. جهیزیه مجموعه‌ای از لوازم منزل است که عروس برای شروع زندگی مشترک به خانه شوهر می‌برد. اما آیا این رسم قانونی است یا فقط عرفی؟ از دیدگاه اسلام و قانون مدنی ایران، جهیزیه الزامی قانونی ندارد و بیشتر جنبه عرفی دارد، اما می‌تواند به عنوان شرط ضمن عقد یا توافق طرفین الزامی شود. طبق عرف جامعه ایران، تهیه جهیزیه معمولاً بر عهده خانواده عروس (پدر یا مادر) است، اما مرد نیز مسئول تأمین مسکن و نفقه (شامل اثاث منزل) می‌شود. در این مقاله، با زبانی ساده و حقوقی، به بررسی این موضوع می‌پردازیم: از نظر اسلام و قانون، لیست جهیزیه مرد و زن، ماده 1107 قانون مدنی و نکاتی که زوجین باید بدانند. اگر در حال تهیه جهیزیه هستید یا با اختلاف روبرو شده‌اید، این راهنما به شما کمک می‌کند. برای مشاوره حقوقی تخصصی، با کارشناسان مشاورتل تماس بگیرید  ما در تمام مراحل همراه شما هستیم.

فهرست مطالب

• جهیزیه چیست و اهمیت آن در ازدواج ایرانی
• تهیه جهیزیه از نظر اسلام: الزامی یا عرفی؟
• تهیه جهیزیه طبق قانون مدنی ایران: بررسی ماده 1107
• لیست جهیزیه زن (عروس) بر اساس عرف ایران
• لیست جهیزیه مرد (داماد) بر اساس عرف ایران
• نحوه مطالبه جهیزیه بعد از طلاق یا اختلاف
• کلام آخر

جهیزیه چیست و اهمیت آن در ازدواج ایرانی

جهیزیه مجموعه‌ای از لوازم و وسایل منزل است که عروس برای شروع زندگی مشترک تهیه می‌کند. این رسم ریشه در فرهنگ ایرانی-اسلامی دارد و شامل لوازم آشپزخانه، مبلمان، لوازم برقی و گاهی طلا یا پول نقد می‌شود. اهمیت جهیزیه نه تنها در تأمین نیازهای اولیه زندگی است، بلکه نمادی از حمایت خانواده عروس از دخترشان محسوب می‌شود. اما جهیزیه قانونی نیست و الزامی ندارد؛ بلکه بر اساس عرف جامعه شکل گرفته. در سال 1404، با افزایش هزینه‌های زندگی، جهیزیه اغلب ساده‌تر شده و زوجین بیشتر بر توافق تمرکز می‌کنند. از نظر حقوقی، جهیزیه مال شخصی زن است و شوهر حق تصرف در آن را ندارد (ماده 1107 قانون مدنی)، بنابراین زن می‌تواند بعد از طلاق یا فوت شوهر آن را بازپس گیرد.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

تهیه جهیزیه از نظر اسلام: الزامی یا عرفی؟

از دیدگاه اسلام، تهیه جهیزیه الزامی نیست و بر عهده هیچ‌کسی (نه پدر عروس و نه داماد) قرار ندارد. در فقه شیعه، مراجع تقلید مانند آیت‌الله سیستانی و آیت‌الله مکارم شیرازی جهیزیه را رسم عرفی می‌دانند که اگر بر اساس توافق باشد، خوب است، اما اجباری ندارد. اسلام بر مهریه (که بر عهده مرد است) تأکید دارد، اما جهیزیه را به عنوان هدیه خانواده عروس می‌بیند. روایات نشان می‌دهد که پیامبر (ص) و ائمه (ع) جهیزیه ساده‌ای برای دخترانشان تهیه می‌کردند، اما الزامی نمی‌دانستند. اگر جهیزیه به عنوان شرط ضمن عقد ذکر شود، طبق فقه، الزامی می‌شود. در مجموع، اسلام بر سادگی زندگی مشترک تأکید دارد و جهیزیه را بخشی از فرهنگ می‌بیند، نه حکم شرعی.

تهیه جهیزیه طبق قانون مدنی ایران: بررسی ماده 1107

قانون مدنی ایران (مصوب 1314 و اصلاحات تا 1404) جهیزیه را الزامی نمی‌داند و آن را عرفی می‌بیند. ماده 1107 قانون مدنی می‌گوید: "نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض." بنابراین، اثاث منزل بخشی از نفقه است و بر عهده شوهر (مرد) قرار دارد. اما در عرف ایران، جهیزیه توسط خانواده عروس تهیه می‌شود و مرد مسکن و هزینه‌های دیگر را تأمین می‌کند.

• تهیه جهیزیه به عهده کیست؟ از نظر قانون، الزامی نیست، اما عرفاً بر عهده پدر عروس یا خانواده اوست. اگر در عقدنامه شرط شود، الزامی می‌شود (ماده 1119 قانون مدنی).
• حقوق زن در جهیزیه: جهیزیه مال زن است و شوهر نمی‌تواند آن را بفروشد یا تصرف کند. بعد از طلاق، زن می‌تواند جهیزیه را بازپس گیرد (ماده 1107).
• در سال 1404: با افزایش قیمت‌ها، دادگاه‌ها در دعاوی طلاق، جهیزیه را بر اساس لیست عرفی یا کارشناسی تعیین می‌کنند.

اگر جهیزیه به عنوان هدیه باشد، مال زن است و قابل مطالبه.

لیست جهیزیه زن (عروس) بر اساس عرف ایران

در عرف ایران، جهیزیه عروس شامل لوازم ضروری منزل است که خانواده عروس تهیه می‌کند. لیست کامل جهیزیه عروس در سال 1404 (بر اساس جستجوهای رایج و سایت‌های معتبر مانند دیجی‌کالا و کالایکم) به دسته‌بندی‌های زیر تقسیم می‌شود. این لیست تقریبی است و بسته به منطقه، بودجه و توافق طرفین متفاوت است:

لوازم برقی آشپزخانه

• یخچال فریزر (10 تا 20 میلیون تومان)
• ماشین لباسشویی (8 تا 15 میلیون تومان)
• ماشین ظرفشویی (10 تا 20 میلیون تومان)
• اجاق گاز یا فر (5 تا 10 میلیون تومان)
• مایکروویو یا توستر (2 تا 5 میلیون تومان)
• چای‌ساز و قهوه‌ساز (1 تا 3 میلیون تومان)

لوازم غیربرقی آشپزخانه

• سرویس قابلمه (2 تا 5 میلیون تومان)
• سرویس غذاخوری چینی (3 تا 6 میلیون تومان)
• سرویس قاشق و چنگال (1 تا 3 میلیون تومان)
• ظروف نگهدارنده غذا (500 هزار تا 1 میلیون تومان)
• کتری و قوری (500 هزار تا 1 میلیون تومان)

مبلمان و لوازم چوبی

• مبلمان راحتی (10 تا 25 میلیون تومان)
• میز ناهارخوری (5 تا 10 میلیون تومان)
• تخت خواب دو نفره (5 تا 15 میلیون تومان)
• کمد لباس (3 تا 8 میلیون تومان)
• میز آرایش (2 تا 5 میلیون تومان)
  

  برای دریافت مشاوره فوری، شماره موبایل خود را وارد نمایید.

  ثبت درخواست مشاوره

لوازم خواب و پذیرایی

• تشک طبی (3 تا 8 میلیون تومان)
• پتو و روتختی (1 تا 3 میلیون تومان)
• پرده (2 تا 5 میلیون تومان)
• فرش یا موکت (5 تا 15 میلیون تومان)
• گلدان‌های تزئینی (500 هزار تا 2 میلیون تومان)

لوازم حمام و سرویس بهداشتی

• لوازم بهداشتی (شامپو، صابون و غیره، 500 هزار تومان)
• حوله و لیف (500 هزار تا 1 میلیون تومان)
• آینه و کمد حمام (1 تا 2 میلیون تومان)

سایر لوازم

• جاروبرقی (3 تا 6 میلیون تومان)
• اتو و میز اتو (1 تا 2 میلیون تومان)
• پنکه یا کولر (5 تا 10 میلیون تومان)

این لیست بر اساس قیمت‌های تقریبی 1404 است و می‌تواند تغییر کند. جهیزیه کمیته امداد یا ساده‌تر برای بودجه‌های کم، حدود 50 تا 100 میلیون تومان هزینه دارد، در حالی که جهیزیه لوکس می‌تواند تا 500 میلیون برسد. برای لیست کامل PDF، می‌توانید از سایت‌هایی مانند کالایکم یا دیجی‌کالا دانلود کنید.

لیست جهیزیه مرد (داماد) بر اساس عرف ایران

در عرف ایران، مرد مسئول تأمین مسکن و هزینه‌های اولیه زندگی است و جهیزیه مرد شامل موارد زیر است:

• مسکن (خرید یا اجاره آپارتمان، 200 تا 500 میلیون تومان یا اجاره ماهانه 5 تا 20 میلیون).
• هزینه عروسی (سالن، عکاسی، لباس داماد، 50 تا 200 میلیون تومان).
• ماشین (برای حمل‌ونقل، 200 تا 500 میلیون تومان).
• لوازم الکترونیکی مانند تلویزیون (5 تا 15 میلیون تومان) یا سیستم صوتی.
• هزینه مهریه (بسته به توافق، سکه یا پول نقد).
• لوازم شخصی داماد مانند لباس و ساعت.

عرفاً، مرد مسکن و هزینه‌های اصلی را تأمین می‌کند، در حالی که جهیزیه زن لوازم داخلی خانه است.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

نحوه مطالبه جهیزیه بعد از طلاق یا اختلاف

اگر جهیزیه به عنوان شرط ضمن عقد باشد، زن می‌تواند آن را مطالبه کند. مراحل:

1. ارسال اظهارنامه: به شوهر اظهارنامه رسمی بفرستید تا جهیزیه را برگرداند.
2. تنظیم دادخواست: دادخواستی با شرح جهیزیه و استناد به ماده 1107 قانون مدنی تنظیم کنید.
3. ثبت در سامانه ثنا: از دفاتر خدمات قضایی برای ثبت استفاده کنید.
4. جلسه دادگاه: شواهد (جهیزیه‌نامه، شاهد) ارائه دهید.
5. اجرای حکم: جهیزیه یا معادل ارزش آن وصول می‌شود.
   

   برای دریافت مشاوره فوری، شماره موبایل خود را وارد نمایید.

   ثبت درخواست مشاوره

کلام آخر

تهیه جهیزیه عرفی است و طبق اسلام و قانون مدنی الزامی ندارد، اما ماده 1107 اثاث منزل را بخشی از نفقه مرد می‌داند. لیست جهیزیه زن شامل لوازم منزل و برقی است، در حالی که مرد مسکن و هزینه‌ها را تأمین می‌کند. اگر با اختلاف روبرو شدید، با مشاورتل تماس بگیرید و برای دریافت مشاوره حقوقی اقدام کنید تا وکلای ما حقوقتان را احقاق کنند.