توهم در افراد معتاد: راه‌های تشخیص و درمان

توهم یکی از شایع‌ترین و خطرناک‌ترین عوارض مصرف مواد مخدر است که می‌تواند زندگی فرد معتاد و اطرافیانش را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. افراد معتاد ممکن است صداها، تصاویر یا احساساتی را تجربه کنند که در واقعیت وجود ندارند، اما برای آن‌ها کاملاً واقعی به نظر می‌رسند. این تجربیات می‌توانند به رفتارهای پرخطر، انزوای اجتماعی یا حتی آسیب به خود و دیگران منجر شوند. تحقیقات روان‌شناسی و علوم اعصاب نشان می‌دهند که مواد مخدر، به‌ویژه مواد توهم‌زا مانند شیشه و ال‌اس‌دی، با تأثیر بر گیرنده‌های عصبی مغز، توهمات شدیدی ایجاد می‌کنند. این مقاله به بررسی علل توهم در افراد معتاد، راه‌های تشخیص و روش‌های درمان آن با تأکید بر مشاوره روان‌شناسی و ترک اعتیاد می‌پردازد. اگر شما یا یکی از عزیزانتان با این مشکل مواجه هستید، این راهنما می‌تواند به شما کمک کند تا قدم‌های مؤثری برای بهبودی بردارید.

فهرست مطالب

• توهم چیست و چرا در افراد معتاد رخ می‌دهد؟
• علل توهم در افراد معتاد
• انواع توهم در افراد معتاد
• راه‌های تشخیص توهم در افراد معتاد
• روش‌های درمان توهم در افراد معتاد
• نقش مشاوره روان‌شناسی در درمان توهم
• نشانه‌های نیاز به کمک فوری
• نکات کلیدی برای پیشگیری و مدیریت
• نتیجه‌گیری

توهم چیست و چرا در افراد معتاد رخ می‌دهد؟

توهم (Hallucination) به ادراک نادرست یا تجربه حسی بدون وجود محرک واقعی گفته می‌شود. فرد ممکن است چیزهایی ببیند، بشنود، حس کند یا حتی ببوید که در واقعیت وجود ندارند. در افراد معتاد، توهم معمولاً نتیجه تأثیر مواد مخدر بر سیستم عصبی مرکزی است.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

علل توهم در افراد معتاد

• تأثیر مواد توهم‌زا: موادی مانند شیشه (مت‌آمفتامین)، ال‌اس‌دی، حشیش، اکستازی و PCP گیرنده‌های عصبی مغز را مختل کرده و باعث ایجاد توهمات بینایی، شنوایی یا لمسی می‌شوند.
• اختلالات مغزی: مصرف طولانی‌مدت مواد مخدر می‌تواند به بخش‌هایی از مغز مانند لوب گیجگاهی یا قشر پیش‌پیشانی آسیب برساند، که با پردازش حسی و واقعیت‌سنجی مرتبط هستند.
• اختلالات روانی همزمان: مصرف مواد مخدر ممکن است با بیماری‌هایی مانند اسکیزوفرنی یا افسردگی روان‌پریشانه همراه باشد که توهم را تشدید می‌کنند.
• کم‌خوابی و استرس: مصرف مواد محرک مانند شیشه اغلب باعث بی‌خوابی شدید می‌شود، که خود می‌تواند توهمات را تحریک کند.
• اختلالات روده-مغز: مواد مخدر می‌توانند میکروبیوم روده را مختل کنند، که بر سلامت روان و ایجاد توهم تأثیر می‌گذارد.

انواع توهم در افراد معتاد

دسته‌بندی توهم در افراد معتاد به دلیل تنوع مواد و تفاوت‌های روانی افراد پیچیده است، اما شایع‌ترین انواع شامل موارد زیر هستند:

• توهمات بینایی: دیدن تصاویر غیرواقعی، مانند موجودات خیالی یا اشیاء متحرک. مثلاً فردی که شیشه مصرف می‌کند ممکن است حشرات روی پوست خود ببیند.
• توهمات شنوایی: شنیدن صداهایی که وجود ندارند، مانند صدای افراد یا دستورات خیالی.
• توهمات لمسی: احساس خزیدن چیزی روی پوست یا حس گرما و سرما بدون دلیل واقعی.
• توهمات بویایی یا چشایی: احساس بو یا طعم غیرواقعی، مانند بوی مواد شیمیایی یا طعم فلزی در دهان.
• توهمات هذیانی: باورهای نادرست، مانند احساس تعقیب شدن یا خیانت همسر، که در مصرف شیشه شایع است.
  

  برای دریافت مشاوره فوری، شماره موبایل خود را وارد نمایید.

  ثبت درخواست مشاوره

راه‌های تشخیص توهم در افراد معتاد

تشخیص توهم در افراد معتاد نیازمند ارزیابی دقیق توسط متخصصان روان‌شناسی یا روان‌پزشکی است، زیرا علائم ممکن است با اختلالات روانی دیگر اشتباه گرفته شوند.

نشانه‌ها و علائم

• رفتارهای غیرعادی: صحبت کردن با خود، واکنش به صداها یا تصاویر غیرواقعی، یا ترس و پارانویا بدون دلیل واضح.
• تغییرات عاطفی: تحریک‌پذیری، اضطراب شدید، یا افسردگی که با توهمات همراه است.
• گزارش‌های شخصی: فرد ممکن است از دیدن یا شنیدن چیزهایی صحبت کند که دیگران نمی‌بینند یا نمی‌شنوند. مثلاً ادعا می‌کند حشرات روی بدنش حرکت می‌کنند.
• علائم جسمانی اعتیاد: مردمک‌های گشاد یا تنگ، لرزش، تعریق، یا بی‌خوابی که با مصرف مواد مرتبط است.
• انزوای اجتماعی: دوری از دیگران به دلیل ترس از تعقیب یا بدگمانی.

روش‌های تشخیصی

• مصاحبه بالینی: روان‌پزشک یا روان‌شناس با پرس‌وجو درباره تاریخچه مصرف مواد، علائم و رفتارهای فرد، توهم را شناسایی می‌کند.
• آزمایشات پزشکی: آزمایش خون یا ادرار برای تشخیص نوع ماده مخدر و رد بیماری‌های جسمی مانند صرع یا عفونت.
• ارزیابی روان‌شناختی: استفاده از ابزارهایی مانند DSM-5 برای بررسی اختلالات روان‌پریشی یا سایکوز ناشی از مواد.
• مشاهده رفتار: بررسی رفتارهای غیرعادی، مانند واکنش به محرک‌های غیرواقعی یا هذیان‌گویی.

نکته مهم: افراد معتاد ممکن است به دلیل عدم آگاهی از غیرواقعی بودن توهمات، مشکل خود را انکار کنند. در این موارد، خانواده یا اطرافیان نقش کلیدی در شناسایی علائم دارند.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

روش‌های درمان توهم در افراد معتاد

درمان توهم در افراد معتاد نیازمند رویکرد چندجانبه است که ترک اعتیاد، درمان دارویی و روان‌درمانی را ترکیب می‌کند.

۱. ترک اعتیاد

• چرا ضروری است؟ توهمات اغلب با قطع مصرف مواد مخدر کاهش می‌یابد یا از بین می‌روند. ترک شیشه، به‌ویژه، می‌تواند توهمات را در چند روز تا چند هفته بهبود ببخشد.
• نحوه اجرا:
  • سم‌زدایی تحت نظارت پزشکی: در کلینیک‌های ترک اعتیاد، سم‌زدایی با حضور پزشک و پرستار برای مدیریت علائم ترک انجام می‌شود.
  • برنامه‌های ترک بلندمدت: برنامه‌های ۱۲ مرحله‌ای یا مراکز بازپروری مانند کلینیک پیام تندرستی.
• مزایا: کاهش توهمات، بهبود سلامت روان، جلوگیری از عود مصرف.

۲. درمان دارویی

• داروهای آنتی‌سایکوتیک: داروهای نسل اول (تیپیکال) و نسل دوم (آتیپیکال) مانند ریسپریدون برای کاهش توهمات شدید در سایکوز ناشی از مواد یا اسکیزوفرنی استفاده می‌شوند.
• داروهای ضداضطراب: بنزودیازپین‌ها برای مدیریت اضطراب و بی‌خوابی موقت تجویز می‌شوند، اما باید با احتیاط استفاده شوند تا از وابستگی جلوگیری شود.
• درمان بیماری‌های زمینه‌ای: اگر توهم ناشی از بیماری‌هایی مانند صرع یا افسردگی باشد، داروهای مربوطه (مانند ضدتشنج‌ها) تجویز می‌شوند.
• نکته: داروها باید تحت نظارت روان‌پزشک مصرف شوند، زیرا خودسرانه مصرف کردن می‌تواند خطرناک باشد.

۳. روان‌درمانی و مشاوره روان‌شناسی

• درمان شناختی-رفتاری (CBT): به فرد کمک می‌کند تا الگوهای فکری ناسالم را شناسایی کرده و با توهمات مقابله کند.
• خانواده‌درمانی: آموزش به خانواده برای حمایت از فرد معتاد و مدیریت رفتارهای ناشی از توهم.
• مشاوره ترک اعتیاد: جلسات با روان‌شناس ترک اعتیاد برای افزایش انگیزه و یادگیری راهکارهای مقابله با وسوسه مصرف.
• مزایا: تقویت خودآگاهی، کاهش استرس، بهبود روابط اجتماعی.

۴. راهکارهای خودیاری و حمایتی

• کنترل محیط: کاهش محرک‌های استرس‌زا، مانند صداهای بلند یا محیط‌های شلوغ، برای کاهش توهمات.
• خواب و تغذیه مناسب: رژیم غذایی متعادل (غنی از امگا-۳، منیزیم و پروبیوتیک‌ها) و خواب منظم می‌توانند توهمات را کاهش دهند.
• حمایت اجتماعی: شرکت در گروه‌های حمایتی مانند NA (معتادان گمنام) برای تقویت انگیزه ترک.
• مدیریت استرس: تکنیک‌های ذهن‌آگاهی، مانند مدیتیشن یا تنفس عمیق، برای کاهش اضطراب و بهبود تمرکز.

۵. درمان‌های پیشرفته

• تحریک مغناطیسی ترانس‌کرانیال (rTMS): برای توهمات شنوایی مقاوم به دارو، این روش غیرتهاجمی می‌تواند مؤثر باشد.
• بستری در بیمارستان: در موارد شدید، بستری کوتاه‌مدت برای کنترل توهمات و اطمینان از ایمنی فرد لازم است.

نقش مشاوره روان‌شناسی در درمان توهم

مشاوره روان‌شناسی مکمل ضروری درمان توهم در افراد معتاد است. تماس با مشاورتل یا روان‌شناس متخصص می‌تواند:

• موانع روانی را شناسایی کند: مانند انکار اعتیاد یا ترس از درمان.
• انگیزه ترک را تقویت کند: با آموزش راهکارهای مقابله با وسوسه.
• خانواده را حمایت کند: آموزش به اطرافیان برای رفتار مناسب با فرد معتاد.
• اختلالات همزمان را درمان کند: مانند افسردگی یا اضطراب که توهمات را تشدید می‌کنند.

نحوه اجرا: جلسات حضوری یا آنلاین با روان‌شناس ترک اعتیاد، حداقل هفته‌ای یک‌بار، برای ارزیابی پیشرفت و ارائه راهکارهای شخصی‌سازی‌شده.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

نشانه‌های نیاز به کمک فوری

اگر فرد معتاد این علائم را نشان دهد، باید فوراً به روان‌پزشک یا کلینیک ترک اعتیاد مراجعه کنید:

• توهمات شدید که به رفتارهای پرخطر (مانند خشونت یا خودآسیبی) منجر می‌شوند.
• هذیان‌های مداوم، مانند باور به تعقیب شدن یا خیانت.
• ناتوانی در تمایز واقعیت از توهم.
• علائم ترک شدید همراه با توهم، مانند تشنج یا بی‌قراری.
• افسردگی یا اضطراب شدید همراه با توهم.
  

  برای دریافت مشاوره فوری، شماره موبایل خود را وارد نمایید.

  ثبت درخواست مشاوره

نکات کلیدی برای پیشگیری و مدیریت

• ترک زودهنگام: هرچه زودتر مصرف مواد متوقف شود، احتمال بهبود توهمات بیشتر است.
• محیط آرام: کاهش استرس و محرک‌های محیطی می‌تواند از شدت توهمات بکاهد.
• حمایت خانواده: رفتار حمایتی و بدون قضاوت از سوی خانواده، انگیزه فرد را برای درمان افزایش می‌دهد.
• آموزش و آگاهی: یادگیری درباره عوارض مواد مخدر می‌تواند از مصرف دوباره جلوگیری کند.
• پیگیری منظم: حتی پس از ترک، جلسات منظم با روان‌شناس برای پیشگیری از عود ضروری است.

نتیجه‌گیری

توهم در افراد معتاد یکی از عوارض جدی مصرف مواد مخدر است که می‌تواند به مشکلات روانی، اجتماعی و حتی قانونی منجر شود. مواد توهم‌زا مانند شیشه و ال‌اس‌دی با مختل کردن عملکرد مغز، توهمات بینایی، شنوایی و لمسی ایجاد می‌کنند که برای فرد و اطرافیانش خطرناک هستند. تشخیص زودهنگام از طریق مصاحبه بالینی، آزمایشات پزشکی و مشاهده رفتار، همراه با درمان‌های ترک اعتیاد، دارویی و روان‌درمانی، می‌تواند توهمات را کاهش داده و سلامت روان را بازگرداند. مشاوره روان‌شناسی، به‌ویژه از طریق مشاورتل، نقش کلیدی در حمایت از فرد معتاد و خانواده‌اش دارد. اگر شما یا عزیزانتان با توهم ناشی از اعتیاد مواجه هستید، امروز گامی برای بهبودی بردارید با تماس با روان‌شناس یا مراجعه به کلینیک ترک اعتیاد، می‌توانید به سوی زندگی‌ای سالم‌تر و واقعی‌تر حرکت کنید.