اختلال خود بیمار انگاری: تعریف، علائم، علل و درمان‌ها

اختلال خود بیمار انگاری، که در گذشته به‌عنوان هیپوکندریا (Hypochondria) شناخته می‌شد، حالتی است که فرد با نگرانی شدید و مداوم از ابتلا به بیماری جدی مواجه است، حتی بدون علائم واقعی یا با علائم خفیف. این اختلال می‌تواند زندگی روزمره، روابط و عملکرد فرد را تحت تأثیر قرار دهد و اغلب با اضطراب، افسردگی یا وسواس همراه است. به‌عنوان یک روان‌شناس متخصص در حوزه اختلالات اضطرابی و سلامت روان، می‌توان تأکید کرد که شناخت زودهنگام این اختلال و درمان مناسب می‌تواند کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشد. این مقاله با رویکردی رسمی و آموزشی، تعریف اختلال خود بیمار انگاری، علائم، علل، معیارهای تشخیصی، تأثیرات، درمان‌ها و راهکارهای عملی را بررسی می‌کند. مشاوره روان‌شناسی می‌تواند در مدیریت این اختلال حمایت‌کننده باشد.

فهرست مطالب

• اختلال خود بیمار انگاری چیست؟
• تاریخچه و تغییر نام اختلال
• علائم و نشانه‌های اختلال خود بیمار انگاری
• معیارهای تشخیصی اختلال خود بیمار انگاری
• علل اختلال خود بیمار انگاری
• تأثیرات اختلال خود بیمار انگاری
• پیامدهای عدم درمان اختلال خود بیمار انگاری
• روش‌های درمان اختلال خود بیمار انگاری
• نقش مشاوره روان‌شناسی در درمان اختلال خود بیمار انگاری
• نتیجه‌گیری

اختلال خود بیمار انگاری چیست؟

اختلال خود بیمار انگاری، که در DSM-5 به‌عنوان اختلال اضطراب بیماری (Illness Anxiety Disorder) شناخته می‌شود، نوعی اختلال اضطرابی است که فرد با نگرانی بیش از حد و پایدار از ابتلا به بیماری جدی مواجه است. این نگرانی حتی بدون علائم جسمانی یا با علائم خفیف ادامه دارد و اغلب باعث بررسی‌های پزشکی مکرر، جستجوی اطلاعات در اینترنت یا اجتناب از فعالیت‌ها می‌شود. برخلاف اختلال جسمانی‌سازی (Somatic Symptom Disorder)، در این اختلال تمرکز روی اضطراب از بیماری است، نه علائم جسمانی. این اختلال معمولاً در بزرگسالی ظاهر می‌شود و زنان را بیشتر از مردان تحت تأثیر قرار می‌دهد. افراد مبتلا اغلب احساس می‌کنند که پزشکان بیماری‌شان را تشخیص نداده‌اند و این می‌تواند به چرخه‌ای از اضطراب و بررسی‌های پزشکی منجر شود.

تاریخچه و تغییر نام اختلال

در گذشته، این اختلال به‌عنوان هیپوکندریا شناخته می‌شد، اما در DSM-5 به اختلال اضطراب بیماری تغییر نام داد تا تمرکز روی اضطراب به‌جای هیپوکندری (که بار منفی داشت) قرار گیرد. این تغییر نشان‌دهنده درک بهتر از ماهیت اضطرابی این اختلال است. هیپوکندریا از واژه یونانی "hypo" (زیر) و "chondros" (غضروف) گرفته شده و به باورهای قدیمی درباره ریشه‌های جسمانی اضطراب اشاره دارد.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

علائم و نشانه‌های اختلال خود بیمار انگاری

علائم این اختلال ترکیبی از افکار اضطرابی، رفتارهای اجتنابی و علائم جسمانی ناشی از استرس است. طبق DSM-5، فرد باید حداقل ۶ ماه علائم را داشته باشد. علائم اصلی شامل موارد زیر هستند:

1. نگرانی شدید از بیماری:

   • توضیح: فرد مدام نگران است که علائم خفیف (مانند سردرد یا خستگی) نشانه بیماری جدی (مانند سرطان) باشد.
   • مثال: فردی که یک سردرد ساده را به تومور مغزی نسبت می‌دهد.

2. بررسی‌های پزشکی مکرر:

   • توضیح: جستجوی مداوم اطلاعات پزشکی، مراجعه به پزشکان متعدد یا انجام آزمایش‌های غیرضروری.
   • مثال: چک کردن روزانه علائم در اینترنت یا تغییر پزشک به دلیل عدم تشخیص "بیماری".

3. اجتناب از فعالیت‌ها:

   • توضیح: دوری از موقعیت‌هایی که ممکن است باعث "بیماری" شوند (مانند ورزش یا سفر).
   • مثال: اجتناب از خوردن غذاهای خاص به دلیل ترس از مسمومیت.

4. علائم جسمانی ناشی از اضطراب:

   • توضیح: تپش قلب، تعریق، تنگی نفس یا مشکلات گوارشی به دلیل استرس مداوم.
   • مثال: احساس درد در قفسه سینه به دلیل اضطراب، که فرد آن را به حمله قلبی نسبت می‌دهد.

5. احساس ناامیدی یا افسردگی:

   • توضیح: احساس گناه یا شرم به دلیل "بیمار بودن" یا ناتوانی در کنترل نگرانی.
   • مثال: افسردگی به دلیل باور به بیماری لاعلاج.

این علائم می‌توانند زندگی روزمره را مختل کنند و فرد را به چرخه‌ای از اضطراب و بررسی‌های پزشکی بی‌پایان بکشانند.

معیارهای تشخیصی اختلال خود بیمار انگاری

طبق DSM-5، اختلال اضطراب بیماری با معیارهای زیر تشخیص داده می‌شود:

1. نگرانی شدید از بیماری: ترس از ابتلا به بیماری جدی برای حداقل ۶ ماه.
2. عدم وجود بیماری جسمانی: نگرانی بیش از حد حتی با علائم خفیف یا بدون علائم.
3. رفتارهای مرتبط: بررسی‌های پزشکی مکرر یا اجتناب از فعالیت‌ها به دلیل ترس از بیماری.
4. اختلال عملکردی: علائم زندگی روزمره، روابط یا عملکرد را مختل می‌کنند.
5. تمایز از سایر اختلالات: از اختلال جسمانی‌سازی یا اختلال اضطراب فراگیر متمایز باشد.

تشخیص باید توسط روان‌شناس یا روان‌پزشک با ارزیابی‌های بالینی انجام شود.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

علل اختلال خود بیمار انگاری

1. عوامل روان‌شناختی:

   • توضیح: اضطراب عملکرد، تجربیات ترومایی (مانند بیماری عزیزان) یا باورهای منفی درباره سلامت.
   • مثال: فردی که والدینش را به دلیل بیماری از دست داده، ممکن است بیش از حد نگران سلامت خود باشد.

2. عوامل زیستی و عصب‌شناختی:

   • توضیح: عدم تعادل انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین یا فعالیت بیش از حد آمیگدال (مرکز ترس مغز).
   • مثال: افراد با سابقه ژنتیکی اضطراب، بیشتر مستعد این اختلال هستند.
   • تحقیقات: مطالعات نشان می‌دهند ۲۰-۳۰٪ افراد با اختلال اضطراب بیماری، سابقه خانوادگی اضطراب دارند.

3. عوامل اجتماعی و محیطی:

   • توضیح: فشارهای فرهنگی، رسانه‌ها یا تجربیات کودکی (مانند والدین بیش‌نگران).
   • مثال: در جوامعی که سلامت جسمانی بیش از حد تأکید می‌شود، این اختلال شایع‌تر است.

4. عوامل فرهنگی و روانی:

   • توضیح: باورهای فرهنگی درباره بیماری یا ترس از مرگ می‌تواند نگرانی را تشدید کند.
   • مثال: در فرهنگ‌هایی که بیماری با ضعف مرتبط است، افراد ممکن است بیش از حد نگران باشند.

5. عوامل یادگیری شده:

   • توضیح: یادگیری از تجربیات گذشته یا مشاهده رفتارهای مشابه در خانواده.
   • مثال: کودکی که والدینش مدام نگران بیماری بودند، ممکن است این الگو را تکرار کند.
     

     برای دریافت مشاوره فوری، شماره موبایل خود را وارد نمایید.

     ثبت درخواست مشاوره

تأثیرات اختلال خود بیمار انگاری

• سلامت روان:
  • افزایش اضطراب، افسردگی و وسواس فکری.
  • مثال: فرد ممکن است به دلیل نگرانی مداوم، دچار افسردگی شود.
• روابط:
  • کاهش صمیمیت به دلیل تمرکز مداوم روی سلامت.
  • مثال: شریکی که مدام از بیماری می‌ترسد، ممکن است از روابط عاطفی اجتناب کند.
• عملکرد شغلی و اجتماعی:
  • کاهش بهره‌وری به دلیل بررسی‌های پزشکی مکرر.
  • مثال: از دست دادن کار به دلیل غیبت‌های پزشکی.
• سلامت جسمانی:
  • استرس مزمن می‌تواند به مشکلات جسمانی واقعی منجر شود.
  • مثال: افزایش خطر فشار خون بالا یا مشکلات گوارشی.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

پیامدهای عدم درمان اختلال خود بیمار انگاری

• تشدید اضطراب: نگرانی مداوم می‌تواند به اختلال اضطراب فراگیر منجر شود.
• کاهش کیفیت زندگی: اجتناب از فعالیت‌ها می‌تواند به انزوای اجتماعی منجر شود.
• هزینه‌های مالی: بررسی‌های پزشکی مکرر هزینه‌بر است.
• مثال: فردی که درمان نشود، ممکن است سال‌ها در چرخه اضطراب و بررسی‌های بی‌نتیجه بماند.
  

  برای دریافت مشاوره فوری، شماره موبایل خود را وارد نمایید.

  ثبت درخواست مشاوره

روش‌های درمان اختلال خود بیمار انگاری

درمان این اختلال اغلب روان‌شناختی است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

1. درمان شناختی-رفتاری (CBT):

   • چگونه انجام دهید: با روان‌شناس کار کنید تا باورهای منفی درباره سلامت (مثل فاجعه‌سازی) را چالش کنید.
   • چرا مؤثر است: CBT اضطراب را کاهش داده و رفتارهای مکرر را اصلاح می‌کند.
   • نکته عملی: افکار نگران‌کننده را یادداشت کنید و شواهد مخالف آن‌ها را بررسی کنید.
   • تحقیقات: CBT می‌تواند علائم را تا ۷۰٪ کاهش دهد.

2. درمان پذیرش و تعهد (ACT):

   • چگونه انجام دهید: احساسات و افکار نگران‌کننده را بپذیرید بدون تلاش برای تغییر آن‌ها و به ارزش‌های زندگی تمرکز کنید.
   • چرا مؤثر است: ACT به افراد کمک می‌کند با اضطراب همزیستی کنند و زندگی‌شان را ادامه دهند.
   • نکته عملی: تمرین‌های ذهن‌آگاهی را برای پذیرش افکار انجام دهید.

3. درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی (Mindfulness-Based Therapy):

   • چگونه انجام دهید: روزانه ۱۰ دقیقه روی لحظه حال تمرکز کنید و افکار نگران‌کننده را بدون قضاوت مشاهده کنید.
   • چرا مؤثر است: ذهن‌آگاهی، نشخوار فکری را کاهش می‌دهد.
   • نکته عملی: از اپلیکیشن‌هایی مانند Calm برای تمرین استفاده کنید.

4. دارو درمانی:

   • چگونه انجام دهید: با روان‌پزشک برای داروهای ضداضطراب (مانند SSRIها) مشورت کنید.
   • چرا مؤثر است: داروها سطح اضطراب را کاهش می‌دهند.
   • نکته عملی: دارو را با درمان روان‌شناختی ترکیب کنید.

5. مشاوره روان‌شناسی:

   • چگونه انجام دهید: با روان‌شناس متخصص در اختلالات اضطرابی مشورت کنید.
   • چرا مؤثر است: مشاوره، ابزارهای مدیریت اضطراب و رفتارهای مکرر را ارائه می‌دهد.
   • نکته عملی: از پلتفرم مشاورتل برای رزرو جلسات آنلاین استفاده کنید.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

نقش مشاوره روان‌شناسی در درمان اختلال خود بیمار انگاری

مشاوره روان‌شناسی ابزار قدرتمندی برای مدیریت این اختلال است. روان‌شناسان می‌توانند:

• ریشه‌ها را شناسایی کنند: عواملی مانند تجربیات کودکی یا باورهای منفی را بررسی کنند.
• مهارت‌ها را آموزش دهند: تکنیک‌های CBT، ACT و مدیریت اضطراب را آموزش دهند.
• حمایت ارائه دهند: فضایی امن برای پردازش نگرانی‌ها فراهم کنند.
  پلتفرم‌هایی مانند مشاورتل با ارائه جلسات آنلاین، دسترسی به روان‌شناسان متخصص را آسان کرده و به افراد کمک می‌کنند تا اضطراب سلامت را مدیریت کنند.

نتیجه‌گیری

اختلال خود بیمار انگاری یا اضطراب بیماری، با نگرانی شدید از بیماری همراه است و می‌تواند زندگی را مختل کند. علائم آن شامل بررسی‌های پزشکی مکرر، اجتناب از فعالیت‌ها و اضطراب جسمانی است. علل آن روان‌شناختی (اضطراب، تروما) و زیستی هستند و بر اساس DSM-5 تشخیص داده می‌شود. این اختلال می‌تواند به اضطراب، افسردگی و کاهش کیفیت زندگی منجر شود، اما با درمان‌هایی مانند CBT، ACT، ذهن‌آگاهی، دارو و مشاوره قابل مدیریت است. شما شایسته زندگی‌ای بدون اضطراب مداوم هستید. اگر با نگرانی‌های سلامت دست‌وپنجه نرم می‌کنید، مشاوره روان‌شناسی می‌تواند راهنمایی حرفه‌ای ارائه دهد. امروز با رزرو یک جلسه مشاوره، گامی به سوی آرامش بردارید.