آیا همسایه ملزم به تأمین ایمنی خانه‌های اطراف هنگام ساخت‌وساز است؟ راهنمای حقوقی ۱۴۰۴

ساخت‌وساز در همسایگی خانه‌ها، به‌ویژه در شهرهای پرجمعیت، می‌تواند خطراتی مانند ریزش مصالح، ترک‌خوردگی دیوارها، یا آلودگی صوتی برای خانه‌های اطراف ایجاد کند. طبق قوانین ایران، سازندگان (مالکان یا پیمانکاران) موظف‌اند ایمنی خانه‌های مجاور و عابران را تأمین کنند تا از خسارات جانی و مالی جلوگیری شود. اما این مسئولیت تا چه حد الزام‌آور است و در صورت تخلف چه باید کرد؟ این مقاله، با استناد به قوانین ۱۴۰۴، مسئولیت‌های همسایه در حال ساخت‌وساز، مقررات مربوطه، و راهکارهای حقوقی را به زبان ساده توضیح می‌دهد.

فهرست مطالب

• آیا همسایه ملزم به تأمین ایمنی است؟
• مسئولیت‌های سازنده برای تأمین ایمنی
• مصوبه جدید در سال ۱۴۰۴
• در صورت تخلف سازنده چه کنیم؟
• توصیه‌های حقوقی برای همسایگان
• کلام آخر

آیا همسایه ملزم به تأمین ایمنی است؟

بله، طبق قوانین ایران، همسایه‌ای که اقدام به ساخت‌وساز می‌کند (مالک، پیمانکار، یا سازنده) موظف است ایمنی خانه‌های اطراف، عابران، و محیط را تأمین کند.

این الزام بر اساس قوانین زیر تعریف شده است:

1. قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان (مصوب ۱۳۷۴)

• ماده ۳۳: وزارت مسکن و شهرسازی موظف است مقررات ملی ساختمان را تدوین کند تا ایمنی، بهداشت، و آسایش ساکنان تضمین شود.
• ماده ۳۴: شهرداری‌ها، مهندسان ناظر، و سازندگان مکلف به رعایت مقررات ملی ساختمان هستند.
• مبحث ۱۲ مقررات ملی ساختمان (ایمنی و حفاظت کار): سازنده باید کارگاه را با علائم هشداردهنده، حفاظ، و تابلوهای ایمنی مجهز کند تا از خطرات برای همسایگان و عابران جلوگیری شود.

2. قانون مدنی (مصوب ۱۳۰۷)

• ماده ۱۳۲: هیچ‌کس نمی‌تواند در ملک خود تصرفی کند که به همسایه ضرر بزند، مگر در حد متعارف و برای رفع نیاز (مثل ساخت‌وساز قانونی).
• اگر ساخت‌وساز باعث خسارت به خانه‌های مجاور شود، سازنده مسئول جبران خسارت است.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

3. آیین‌نامه ایمنی کارگاه‌های ساختمانی

• ماده ۱۳: مسئولیت رعایت ایمنی بر عهده کارفرما (سازنده) است. در صورت وقوع حادثه به دلیل عدم رعایت الزامات قانونی، کارفرما باید خسارت را جبران کند.
• ماده ۲۴۵: در گودبرداری‌ها، باید روشنایی کافی و علائم هشداردهنده (مثل چراغ‌های شبرنگ) نصب شود تا عابران و همسایگان از خطر آگاه شوند.

مثال: در تهران، ساختمانی به دلیل گودبرداری غیراصولی باعث ترک‌خوردگی دیوار خانه همسایه شد. دادگاه، سازنده را به پرداخت خسارت محکوم کرد.

مسئولیت‌های سازنده برای تأمین ایمنی

سازنده (مالک یا پیمانکار) موظف به انجام اقدامات زیر برای حفاظت از خانه‌های اطراف است:

1. محصور کردن کارگاه ساختمانی:

   • کارگاه باید با حفاظ، نرده، یا دیوار موقت محصور شود تا از ورود افراد غیرمجاز یا ریزش مصالح جلوگیری شود (مبحث ۱۲ مقررات ملی ساختمان).
   • نصب تابلوهای هشداردهنده در روز و شب الزامی است.

2. رعایت ایمنی در گودبرداری:

   • در گودبرداری‌های عمیق، حضور مسئول ایمنی الزامی است.
   • سازه‌های اطراف باید با روش‌های مهندسی (مثل نیلینگ یا سازه نگهبان) ایمن شوند تا از ریزش یا آسیب به خانه‌های مجاور جلوگیری شود.

3. جلوگیری از آلودگی و مزاحمت:

   • کنترل گردوغبار، سر و صدا، و زباله‌های ساختمانی برای کاهش آزار همسایگان.
   • مسدود نکردن معابر عمومی بدون مجوز و ایجاد مسیر موقت برای عابران و خودروها.

4. استفاده از تجهیزات ایمن:

   • مصالح سنگین (مثل تیرآهن) باید با جرثقیل جابه‌جا شوند، نه به‌صورت دستی.
   • کارگران باید به تجهیزات ایمنی (مثل کلاه و جلیقه) مجهز باشند.

مثال: در شیراز، سازنده‌ای به دلیل عدم نصب حفاظ در محل گودبرداری، جریمه شد و موظف به جبران خسارت ترک‌خوردگی دیوار همسایه شد.

مصوبه جدید در سال ۱۴۰۴

طبق طرح جدید مجلس شورای اسلامی، که در تاریخ ۱۵ فروردین ۱۴۰۴ با همکاری سازمان نظام مهندسی و پلیس تصویب شد، رعایت ملاحظات انتظامی و ایمنی در ساخت‌وساز الزامی شده است.

این طرح بر موارد زیر تأکید دارد:

• نظارت پلیس و نظام مهندسی: ساختمان‌ها بدون رعایت ضوابط ایمنی و انتظامی نمی‌توانند پایان‌کار دریافت کنند.
• ایمنی خانه‌های مجاور: سازندگان موظف‌اند از آسیب به املاک اطراف (مثل ترک‌خوردگی یا فروپاشی) جلوگیری کنند.
• جریمه و توقف پروژه: در صورت تخلف، پروژه متوقف شده و سازنده موظف به جبران خسارت است.

مثال: در تبریز، پروژه‌ای به دلیل عدم رعایت ایمنی گودبرداری متوقف شد تا سازنده حفاظ مناسب نصب کند.

در صورت تخلف سازنده چه کنیم؟

اگر ساخت‌وساز همسایه باعث خسارت یا خطر برای خانه شما شد، اقدامات زیر را انجام دهید:

1. مذاکره با سازنده:

   • ابتدا مشکل (مثل ترک دیوار یا سر و صدا) را به‌صورت کتبی به سازنده اطلاع دهید و درخواست رفع آن کنید.

2. گزارش به شهرداری:

   • تخلفات را به شهرداری منطقه یا سامانه ۱۳۷ گزارش دهید. شهرداری می‌تواند پروژه را متوقف کند تا ایمنی تأمین شود.

3. شکایت به شورای حل اختلاف:

   • برای دعاوی کوچک (تا ۲۰۰ میلیون تومان)، به شورای حل اختلاف محل مراجعه کنید.
   • مدارک لازم: عکس، فیلم، گزارش مهندسی، یا شهادت همسایگان.
   • هزینه دادرسی: ۱۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان (تعرفه ۱۴۰۴).

4. شکایت به دادگاه عمومی حقوقی:

   • برای خسارات بزرگ یا دعاوی پیچیده، به دادگاه عمومی حقوقی مراجعه کنید.
   • هزینه دادرسی: ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان (تعرفه ۱۴۰۴).

5. مشورت با وکیل:

   • وکیل متخصص ملکی می‌تواند شواهد را جمع‌آوری و شکایت را پیگیری کند.

مثال: در اصفهان، همسایه‌ای با ارائه گزارش مهندسی به دادگاه، خسارت ۱۰۰ میلیون تومانی برای تعمیر دیوار دریافت کرد.

توصیه‌های حقوقی برای همسایگان

1. جمع‌آوری مدارک:

   • از خسارات (مثل ترک دیوار) عکس و فیلم تهیه کنید و گزارش مهندس ناظر بگیرید.

2. استعلام پروانه ساخت:

   • از شهرداری استعلام کنید که پروژه همسایه مجوز دارد یا خیر.

3. نظارت بر پروژه:

   • اگر گودبرداری عمیق است، از سازنده بخواهید گزارش ایمنی (مثل نیلینگ) ارائه دهد.

4. ثبت شکایت سریع:

   • در صورت خطر فوری (مثل ریزش احتمالی)، فوراً به شهرداری یا دادسرا اطلاع دهید.

5. مشورت با وکیل:

   • وکیل می‌تواند از حقوق شما در برابر تخلفات سازنده دفاع کند.

مثال: در کرج، همسایه‌ای با گزارش به موقع به شهرداری، از ریزش دیوار خانه‌اش جلوگیری کرد.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

کلام آخر

طبق قانون نظام مهندسی، قانون مدنی، و مصوبه جدید ۱۴۰۴، همسایه‌ای که ساخت‌وساز می‌کند موظف است ایمنی خانه‌های اطراف را تأمین کند. این شامل محصور کردن کارگاه، نصب علائم هشدار، و جلوگیری از خسارت به املاک مجاور است. در صورت تخلف، می‌توانید از طریق شهرداری، شورای حل اختلاف، یا دادگاه اقدام کنید. برای محافظت از حقوق خود، مدارک جمع‌آوری کنید، اقدام به دریاقت مشاوره حقوقی بکنید و تخلفات را سریع گزارش دهید.