معنی تروما در روانشناسی چیست؟

تروما یا آسیب روانی، زخمی عمیق بر روح و روان انسان است که از تجربیات دردناک و رویدادهای آسیب‌زا سرچشمه می‌گیرد. این تجربیات می‌توانند مسیر زندگی فرد را تغییر دهند و تأثیرات ماندگاری بر سلامت روان، روابط بین‌فردی و عملکرد روزمره داشته باشند. شناخت معنی تروما در روانشناسی، تشخیص علائم و درک راه‌های درمان آن، اولین گام در مسیر بهبودی است.

فهرست مطالب

• تروما چیست و چه تأثیری بر روان دارد؟
• انواع مختلف تروما در روانشناسی
• علائم و نشانه‌های تروما در کودکان و بزرگسالان
• چگونه تجربیات آسیب‌زا منجر به اختلالات روانی می‌شوند؟
• نقش حافظه و ضمیر ناخودآگاه در تروما
• روش‌های درمان تروما: از روان‌درمانی تا تکنیک‌های خودمراقبتی
• تفاوت بین تروماهای حاد، مزمن و پیچیده
• تأثیر تروما بر روابط عاطفی و اجتماعی افراد
• راهکارهایی برای کنار آمدن با تروما و کاهش اثرات آن
• چه زمانی باید برای درمان تروما به یک متخصص مراجعه کنیم؟

تروما چیست و چه تأثیری بر روان دارد؟

معنی تروما در روانشناسی چیست؟ تروما واژه‌ای دلهره‌آور و شاید وحشتناک؛ به طوری که تنها شنیدن این کلمه به راحتی می‌تواند مو را به تن همه سیخ کند، چه برسد به اینکه از علائم تروما نیز رنج ببریم. زخمی عمیق بر روح و روان هر انسانی که ریشه عمیق آن از اتفاقات ناگوار و دردناکی آب می‌خورد که می‌توانند مسیر زندگی فرد را برای همیشه تغییر دهند، اما مشاوره روانشناسی همان نجات‌بخشی است که التیام همیشگی بر زخم‌های تروما می‌باشد.

انواع تروما در روانشناسی از حوادث فیزیکی و تجربیات منفی زندگی، از تصادفات و جنگ گرفته تا خشونت‌های خانگی، مرگ افراد نزدیک و عزیزان، تجاوز و سوء‌استفاده‌های جنسی، سرچشمه می‌گیرند. این تجارب منفی با مشکلات روحی و روانی از جمله اضطراب و افسردگی، همراه خواهند بود. این مشکلات در صورت عدم درمان اصولی و علمی به مرور زمان بدتر نیز خواهند شد و اختلالات بغرنج نظیر اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) را به همراه خواهند داشت.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

انواع مختلف تروما در روانشناسی

معنی تروما در روانشناسی را بررسی کردیم، اما آیا تروما انواع مختلفی دارد؟ انواع تروما در روانشناسی عبارتند از:

• تروما فیزیکی، همانطور که از نامش پیداست، به آسیب‌های جسمی و فیزیکی گفته می‌شود. حوادث مختلف یا انواع تصادم‌های شدید به بروز آسیب‌های جدی به اعضای بدن، جراحات دردناک و همچنین شکستگی‌های وحشتناک منجر می‌شوند.
• تروما روانی با روح و روان فرد سر و کار دارد. زمانی رخ می‌دهد که فرد در طول زندگی خویش تجارب منفی و شوک‌آور از جمله خشونت‌های خانگی و غیره را تجربه کند. این تروما به اضطراب، افسردگی و در بدترین حالت به اختلالات مختلف منجر می‌شود.
• تروما عاطفی در دوران کودکی یا بزرگسالی فرد رخ می‌دهد که عمدتا ریشه در تجربه کردن روابط نادرست و آسیب‌زا دارد. بی‌توجهی از سوی بزرگسالان یا حتی طرد شدن و همچنین سوء‌استفاده‌های عاطفی آسیب‌زا مثال‌هایی از این نوع هستند.

علائم و نشانه‌های تروما در کودکان و بزرگسالان

با توجه به معنی تروما در روانشناسی می‌توان علائم آن را تشخیص داد. به طور کلی، علائم تروما به دو دسته فیزیکی و روانی تقسیم‌بندی می‌شوند.

علائم فیزیکی: به دلیل فعال شدن سیستم عصبی سمپاتیک و همچنین افزایش ترشح هورمون‌های آدرنالین، کورتیزول و نورآدرنالین بروز پیدا می‌کنند، عبارتند از:

• دردهای جسمانی از جمله سردرد و تعریق غیر طبیعی که معمولا با احساس پرش عضلات نیز همراه می‌باشند.
• افزایش ضربان قلب، انقباض عضلانی، افزایش یا کاهش اشتها، اختلال در عملکرد سیستم گوارش از جمله استفراغ و غیره نیز از علائم تروما فیزیکی هستند.
• در بدترین حالت ممکن است سوء مصرف مواد مخدر و الکل نیز بروز پیدا کند. اینجاست که کمک گرفتن از یک فرد همدل و متخصص برای پیشگیری از مشکلات حادتر اهمیت پیدا می‌کند.

علائم تروما روانی: تحریک‌پذیری شدید، برانگیختگی، احساس خشم، عصبانیت، ناامیدی، غم مضاعف و تجربه نوسانات خلقی از جمله پرخاشگری نیز از علائم تروما روانی می‌باشند. تروما روانی تاثیر منفی و مخربی بر رفتارهای فرد خواهد داشت. به طوری که ممکن است رفتارهای اجتنابی از خود بروز دهد. نتیجه این امر چیزی نیست جز انزواطلبی و کناره‌گیری از دیگران و تجربه احساس شرم و گناه که در نهایت به بی‌ارزشی و سرزنش خود می‌انجامد.

چگونه تجربیات آسیب‌زا منجر به اختلالات روانی می‌شوند؟

انواع تروما در روانشناسی با تاثیرات جسمی و روانی همراهند که در صورت عدم درمان کیفیت زندگی سالم را به شدت پایین می‌آورند. در نهایت نیز به اختلالات روانی بغرنج منجر می‌شوند که درمان آنها به مراتب پیچیده‌تر خواهد بود. تجربه عدم امنیت در برآورده کردن تمام نیازهای اساسی زندگی، فرد را به ورطه هلاکت خواهد کشاند.

اعتمادبه‌نفس پایین، اختلال در کنترل کردن امور ساده زندگی، گمراهی و سردرگمی و در نهایت افسردگی و اضطراب شدید همگی اثرات روحی و روانی مخرب و منفی را همراه خواهند داشت. گاهی ممکن است برای فرار از این احساسات آزاردهنده و تجارب غلبه‌کننده، فرد به خودش آسیب بزند. برای نجات از افکار منفی، از جمله افکار مداوم در رابطه با پایان دادن به زندگی، باید به فکر درمان بود تا این مسیر را با همراهی دلسوز و متخصص با موفقیت پشت سر گذاشت.

نقش حافظه و ضمیر ناخودآگاه در تروما

تا اینجا درباره معنی تروما در روانشناسی و علائم و تاثیرات مخرب آن حرف زدیم، اما نقش حافظه و ضمیر ناخودآگاه در زخم روان چیست؟ این زخم رفتارهای ما را دیکته خواهد کرد، عادات زندگی و اجتماعی‌مان را شکل خواهد داد و در نهایت بر درک ما از جهان و طرز فکرمان تاثیر مخرب و منفی خواهد گذاشت تا اینکه در تمام جسم و روحمان ریشه خواهد دواند. ضمیر ناخودآگاه و حافظه فرد درگیر تروما مملوء از خاطرات و تجربیات ناگوار و بغرنجی هستند که دست از سرش بر نمی‌دارند. این دو، در واقع، مخزن احساسات، افکار و خاطراتی هستند که تمام ذهن، روح و روان فرد را احاطه کرده‌اند. کنترل هر آنچه در این دو مخزن می‌گذرد نیاز به کمک و همدلی دارد.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

روش‌های درمان تروما: از روان‌درمانی تا تکنیک‌های خودمراقبتی

درست است که با کسب اطلاعات تخصصی درباره معنی تروما در روانشناسی می‌توان برای شناخت زودهنگام علائم آن و یافتن درمان مناسب، اولین قدم را برداشت. با این حال هزاران راه نرفته‌ای در رسیدن به بهبودی وجود دارند که نمی‌توان در این راه تاریک به تنهایی قدم گذاشت.

آموزش علائم، شناسایی زودهنگام آنها و ارائه برنامه‌های آموزشی و شرکت در کارگاه‌های توانمندسازی همگی نقش موثری در درمان خواهند داشت. در درمان تروما از یادگیری تکنیک‌های موثر و حیاتی از جمله تمرینات بدنی، ورزش‌های منظم، مدیتیشن، تنفس عمیق و غیره نباید غافل بود.

متخصصین و مشاوران حوزه تروما از روش‌های منحصربه‌فرد تجربه سوماتیک، درمان شناختی–رفتاری و EMDR تکنیک حساسیت‌زدایی و پردازش مجدد حرکات چشم استفاده می‌کنند.

تفاوت بین تروماهای حاد، مزمن و پیچیده

• تروما حاد که با تجربه سطح بسیار بالایی از استرس و اضطراب همراه می‌باشد که می‌تواند امنیت فرد را به خطر بیاندازد.
• تروما مزمن، همان طور که از نامش می‌توانید حدس بزنید، ادامه‌دار است و از نمونه‌های آن می‌توان به کوک‌آزاری اشاره کرد.
• تروما پیچیده ریشه در حوادث آسیب‌زایی دارد که عمدتا در دوران کودکی رخ داده‌اند. این نوع تروما را نوعی آسیب روانی تلقی می‌کنند که از تجارب طولانی‌مدت و مکرر نشات می‌گیرد. تاثیر آن بسیار عمیق و ماندگار می‌باشد. علائم تروما پیچیده اختلال در هویت، افسردگی و در نهایت مشکلات دلبستگی هستند.

تأثیر تروما بر روابط عاطفی و اجتماعی افراد

با توجه به معنی تروما در روانشناسی، ترومای حل نشده به ناسازگاری در روابط عاطفی و اجتماعی فرد منجر خواهد شد. ذهن فرد مبتلا به تروما مدام به او می‌گوید که تنها راه نجات و پیدا کردن امنیت کوچکتر شدن دنیای اطراف است. به همین دلیل این فرد مداوم به دنبال تنهایی و دوری از دورهمی‌ها است تا اینکه به انزوای اجتماعی کشیده می‌شود. فراموش نکنید که تروما به هیچ چیزی رحم نمی‌کند و حتی بر روابط عاطفی شما نیز دست برد می‌زند. تروما تمام تلاشش را می‌کند تا اثرات ماندگاری بر روابط عاطفی شما بگذارد و احساسات ناامنی، بی‌اعتمادی و ترس را به ارمغان بیاورد.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

راهکارهایی برای کنار آمدن با تروما و کاهش اثرات آن

بزرگترین ورطه هلاکت انواع تروما در روانشناسی بر هم زدن تعادل بدن و در نهایت ایجاد اختلالات فیزیکی و روانی است. از این رو، با راهکارهایی مانند ورزش به جنگ با علائم تروما بروید. ورزش‌های ریتمیک به سوزاندن آدرنالین اضافی و رها شدن اندورفین و در نهایت ترمیم سیستم عصبی کمک می‌کنند.

حضور در جمع یک راهکار عالی برای فاصله گرفتن از انزوا و تجربه احساسات منفی و اضطراب‌آور است. پیوستن به گروه‌های پشتیبانی که برای بازماندگان تروما تشکیل می‌شوند نیز می‌تواند در کاهش احساس انزوا کمک‌کننده باشد.

چه زمانی باید برای درمان تروما به یک متخصص مراجعه کنیم؟

درست است که آشنایی با معنی تروما در روانشناسی و شناخت علائم آن و همچنین اجرای راهکارهای مقابله با این علائم می‌توانند در کنترل اثرات سوء و منفی تروما به بیمار کمک کنند. این موارد و بسیاری از راهکارهای خانگی صرفا در کنترل علائم تروما به کمک بیمار می‌آیند. با این حال، دریافت کمک‌ها و راهنمایی‌های حرفه‌ای از افراد متخصص برای پیشگیری از وخیم‌تر شدن اوضاع زمانی توصیه می‌شوند که بعد از گذشته چند ماه، این علائم کمتر نشوند و شدت آزاردهندگی آنها بیشتر شود.

پیش از بروز اختلالات شدید در عملکرد روزانه خود در امور خانه و کار، احساس افسردگی و اضطراب ناتوان‌کننده، رنج بردن از خاطرات وحشتناک، انزوای عاطفی از دیگران و تمایل به استفاده از الکل یا مواد مخدر برای تجربه احساس بهتر، توصیه می‌شود در کوتاه‌ترین زمان به یک مشاور و متخصص باتجربه مراجعه کنید تا درمان تروما علمی‌تر آغاز شود.

ما در مشاور تل با ایجاد احساس امنیت، احترام، درک و همدلی یک قدم جلوتر از شما عزیزان گام برمی‌داریم تا این مسیر تاریک را با روشنایی علم مشاوره پرفروغ کنیم و رسیدن به درمان تروما را نزدیک‌تر نماییم.