راههای کنترل خشم در روایات

مقدمه

دین مبین اسلام دینی تمام و کامل است. چرا که خداوند در رابطه با تمامی مسائل جسمی، روحی، مادی و معنوی سخن به میان آورده است. برخی مسائل به دلیل اهمیتی که داشته و دارند؛ هم در آیات قرآن و هم در روایات به آن ها اشاره شده است. راههای کنترل خشم در روایات از این موارد است؛ چرا که هم در قرآن در خصوص خشم سخن به میان آمده و هم در روایات کثیری از این مسئله یاد شده است. با این وجود برخی افراد به هنگام دریافت مشاوره روانشناسی از همین روایات و آیات الهی برای آرامش قلبی و کنترل خشم استفاده می کنند.

فهرست مطالب

• مقدمه
• اهمیت کنترل خشم از دیدگاه اسلام
• آیات قرآن درباره مهار خشم و بردباری
• احادیث پیامبر اکرم (ص) درمورد کنترل خشم
• سیره اهل بیت (ع) در برخورد با عصبانیت و خشم
• نقش صبر و حلم در کاهش خشم از دیدگاه روایات
• چگونه وضو گرفتن و تغییر وضعیت به کاهش خشم کمک می کند؟
• توصیه های اخلاقی و دینی برای آرام سازی نفس به هنگام خشم
• نقش استغفار و یاد خدا در کنترل خشم از نگاه روایات
• راهکارهای عملی پیشنهادی در احادیث برای مدیریت خشم
• پاداش الهی برای افرادی که خشم خود را کنترل می کنند
• سخن پایانی

اهمیت کنترل خشم از دیدگاه اسلام

خشم یکی از ویژگی هایی است که خدا در وجود آدمی قرار داده است. به همین علت است که در بسیاری از موارد راههای کنترل خشم در روایات مورد بررسی و توصیه قرار گرفته است. اگر خشم شخصی متعادل و همچنین در راه حق باشد؛ مورد قبول و رضایت پروردگار است. در اینجا کنترل خشم از دیدگاه امام محمد باقر را بیان می کنیم: هر گاه شخصی خشمگین شود؛ اگر ایستاده است فورا بنشیند تا پلیدی و وسوسه شیطان از او دور شود. علاوه بر بهره گیری سخنی همچون درّ از باقرالعلوم، به دیگر راههای کنترل خشم در  روایات اشاره می کنیم: تکرار عبارت اعوذ بالله من الشیطان الرجیم، وضو بگیریم و غسل کنیم.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

آیات قرآن درباره مهار خشم و بردباری

قرآن بزرگترین و معتبرترین کتاب معنوی مسلمانان است. این کتاب روش و مسلک زندگی را به مسلمانان آموخته است. بنابراین از مسئله مهمی چون خشم و بردباری نمی گذرد. این موضوع نشان بر آن است که علاوه بر وجود راههای کنترل خشم در روایات این مسئله در قرآن نیز آمده است. در سوره شوری آیه ۳۷ آمده است که: و کسانی که از گناهان بزرگ و زشتی ها پرهیز می کنند و چون خشم و غضب کنند؛ می بخشند. این آیه نشان می دهد منشا اغلب گناهان، شهوت و غضب می باشد. شهوت و غضب اگر کنترل نشود؛ خانمان سوز است. علاوه بر این در بسیاری از آیات نشان داده شده که غضب درست است که یک غریزه می باشد؛ اما کنترل و جلوگیری از آن امری لازم است.

احادیث پیامبر اکرم (ص) درمورد کنترل خشم

راههای کنترل خشم در روایات از دیدگاه و نظر بسیاری از ائمه متعدد بوده و همه آن ها را مورد بررسی و تحلیل قرار داده اند. در این بند اساس بر آن است که کنترل خشم از دیدگاه خاتم الانبیاء را بیان کنیم. حضرت رسول در مورد کنترل خشم و سلوک مدیریت آن احادیث بسیاری نقل کرده اند. در ادامه به چند نمونه از این احادیث می پردازیم:

■ بدانید که بهترین انسان ها کسانی هستند که دیر به خشم می آیند و زود راضی می شوند.

■ انسان هیچ جرعه ای ننوشید که نزد خدا از جرعه خشمی که برای رضای خدا فرو خورد؛ بهتر باشد.

رسول اکرم احادیث بسیاری در این باره فرموده اند و این کثرت احادیث، نشانه دهنده اهمیت این موضوع است.

سیره اهل بیت (ع) در برخورد با عصبانیت و خشم

اهل بیت علیهم السلام مظهر و جمال تمام نیکی ها هستند. قطعا یکی از بزرگترین فضائل، -همان طور که بر اساس راههای کنترل خشم در روایات آمده است- همین موضوع کنترل خشم و دوری از عصبانیت است. در رابطه با کنترل خشم، روایات بسیاری آمده است؛ اما اینکه آن ها چگونه با غضب و خشم خویش مواجه می شدند؛ در این بند بیان می شود. در سیره رسول خدا آمده است که جنابشان دیرتر از هر شخصی به خشم دچار می شد و فرو نشست خشم او از همه سریعتر بود. در واقع عمل فرو بردن خشم را تسریع می بخشید.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

نقش صبر و حلم در کاهش خشم از دیدگاه روایات

صبر و حلم نه تنها سبب کاهش خشم می شوند؛ بلکه برای رفع و رجوع هر گناهی کارساز هستند. این گونه است که تمامی اهل بیت کظم غیظ و فروکش کردن خشم را یکی از راههای کنترل خشم در روایات خود بیان داشته و آن را از بارزترین و روشن ترین مصادیق حلم و بردباری به حساب آورده اند. گفتار و رفتار ائمه این گونه است که حلم و بردباری را در روایات بسیاری از خود مورد تمحید و تمجید قرار داده اند. پیامبر اکرم می فرماید: من برای کانون بردباری و معدن دانش و خانه شکیبایی، برانگیخته شدم. ائمه اطهار به داشتن این صفت تاکید دارند و بر این موضوع اتفاق نظر دارند که انسان عاقل، باید دارای حلم باشد و اگر ندارد؛ باید به تدریج کسب کند. امیرالمومنین می فرمایند: اگر حلم نداری؛ خود را به حالت حلیم در آور؛ زیرا کسی که به گروهی شباهت پیدا کند؛ مانند آنان می شود.

چگونه وضو گرفتن و تغییر وضعیت به کاهش خشم کمک می کند؟

راههای کنترل خشم در روایات و آیات بسیاری آمده است, اما فقط به آیات و روایات ختم نمی شود. بسیاری از بزرگان دین راه کنترل خشم را وضو گرفتن می دانند. چرا که وضو گرفتن سبب کاهش خشم و افزایش حلم می شود. این موضوع کاملا علمی است. آب بسیاری از انرژی های منفی را از بین برده و یا کم می کند. از جانب دیگر حضرت رسول در احادیثی به اهمیت وضو گرفتن برای کنترل خشم اشاره می کند. از جمله: همانا غضب از شیطان است و شیطان از آتش خلق شده و به درستی که اطفای آتش به واسطه آب است. پس هرگاه یکی از شما غضب کرد؛ وضو بگیرد.

توصیه های اخلاقی و دینی برای آرام سازی نفس به هنگام خشم

همان طور که گفته شد, راههای کنترل خشم در روایات آمده است. آرام سازی پس از آن نیز در بسیاری از احادیث و روایات نیز نقل شده است. اسلام، دینی است تکمیل شده و جامع. بنابراین هیچ کاری را نیمه ی راه رها نمی کند. اگر از انسان کنترل و تسلط بر خشم را خواستار است؛ راههای کنترل خشم در روایات را نیز پیشنهاد کرده است. کار دین مبین اسلام در اینجا ختم نمی شود؛ بلکه با توصیه های ناب، شخصی که بر خشم خود فائق آمده را به آرام سازی دعوت می کند و اسلوب آن را نیز به او می آموزد. اگر خشم بخاطر خدای متعال و ذات اقدس الهی باشد؛ قطعا وجود مقدس باری تعالی فطرت او را آرام خواهد ساخت.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

نقش استغفار و یاد خدا در کنترل خشم از نگاه روایات

راههای کنترل خشم در روایات همراه با توصیه های بسیاری در اسلام موجود است. این توصیه ها مختلف هستند. گاه به صورت عملی از ما خواسته شده است برای کنترل خشم کاری را به فعلیت برسانیم. مانند وضو گرفتن یا غسل کردن. در برخی موارد از شخص غاضب هیچ کار عملی خواسته نشده است. در واقع فرد می تواند بدون انجام هیچ کار عملی نظیر وضو گرفتن، کظم غیظ کند. ذکر گفتن یکی از اعمالی است که انجام آن بسیار آرام بخش و آرام ساز اعصاب است. معروف ترین و مشهور ترین این اذکار، ذکر مقدس استغفار است. استغفار نه تنها برای آمرزش گناهان کاربرد دارد؛ بلکه برای رهایی از خشم و غضب نیز کارساز و هموار کننده راه است.

راهکارهای عملی پیشنهادی در احادیث برای مدیریت خشم

راههای کنترل خشم در روایات و احادیث به شکل چندین راهکار عملی به ما پیشنهاد شده است. یکی از این راهکارها که توسط ائمه موکدا توصیه شده است؛ این عمل است که: فرد خشمگین و عصبانی اگر نشسته باشد؛ بهتر است که از جای برخیزد و اگر قیام کرده باشد؛ به آن است که مکان را ترک کرده و به کاری دگر مشغول شود. به صورت کلی می توان گفت تغییر حالت بدن به هنگام خشمگینی، برای آرام سازی و کنترل آن موثر است.

پاداش الهی برای افرادی که خشم خود را کنترل می کنند

حق تعالی برای هر عملی، جزا و پاداشی قرار داده است. راههای کنترل خشم در روایات آمده است تا ما از ن ها برای کنترل خشم خود استفاده کنیم. خداوند متعال افرادی که بر خشم خود فائق می آیند؛ در دسته متّقین و پرهیزکاران قرار داده است. بنابراین پاداش کاظمان غیظ همان پاداش متقین است. در یکی از آیات قرآن کریم آمده است که: شتاب کنید برای رسیدن به آمرزش پروردگارتان و بهشتی که وسعت آن، آسمان ها و زمین است و برای پرهیزگاران آماده شده است. همان کسانی که خشم خود را فرو می برند و از خطای مردم در می گذرند و خداوند نیکوکاران را دوست دارد.

درخواست مشاوره از طریق واتساپ

سخن پایانی

دین مبین اسلام برای تمام ویژگی های انسان برنامه ریزی کرده است. یکی از این ویژگی ها خشم و غصب است که راههای کنترل خشم در روایات بسیاری برای کمک حال ما انسان ها در این دین بیان شده است. خشم و غصب اگر حالت مثبت باشد؛ ایرادی بر آن روا نیست. اما اگر خشم حالت منفی بگیرد؛ باید به دنبال راه کنترل و آرام سازی آن باشیم. این راه ها ممکن است به شکل عملی مانند وضو و غسل باشند و یا به صورت اذکار باشند که بهترین این اذکار، ذکر استغفر الله است.